سلام به همه‌ی دوستای عزیز که عاشق گشت‌و‌گذار تو ایران و شناختن شهرهای قشنگش هستن! امروز قراره یه سفر مجازی بکنیم به قلب ایران، یعنی استان یزد، و یه نگاه بندازیم به تعداد شهرستان‌هاش و ببینیم کدوم‌هاشون بزرگترین و کوچکترین هستن.
یزد، با اون خونه‌های خشتی و بادگیرهای معروفش، یه جای خاصه که پر از تاریخ و فرهنگه. پس با من همراه بشین تا یه کم بیشتر در موردش بدونیم!
تعداد شهرستان‌های یزد
استان یزد در حال حاضر ۱۲ شهرستان داره. این عدد بر اساس آخرین تقسیمات کشوری تا سال ۱۴۰۴ه. حالا بیایم یه نگاه به این ۱۲ تا بندازیم: ابرکوه، اردکان، اشکذر، بافق، بهاباد، تفت، خاتم، زارچ، مروست، مهریز، میبد و یزد. هر کدوم از این‌ها یه دنیای خاص خودشون رو دارن، از کویرهای داغ و آفتابی گرفته تا باغ‌های سرسبز و آثار تاریخی که آدم رو می‌بره به چند قرن پیش. حالا بریم سراغ بزرگترین و کوچک‌ترین‌هاشون از نظر وسعت و یه کم هم حال‌وهوای یزدی رو تو این نوشته بیاریم!
بزرگترین شهرستان یزد: مهریز
اگه بخوام از بزرگترین شهرستان یزد از نظر مساحت حرف بزنم، مهریز با حدود ۱۵,۰۰۰ کیلومتر مربع یه سر و گردن از بقیه بالاتره. این شهرستان که تو ۳۵ کیلومتری جنوب شهر یزد قرار گرفته، یه جورایی مثل یه نقاشی بزرگ از طبیعت و تاریخه. از کویرهای بی‌انتهای ریگ زرین گرفته تا دامنه‌های سرسبز شیرکوه، مهریز یه تنوع عجیب و غریب داره.
مهریز پر از جاذبه‌های باحاله. مثلاً قلعه سریزد که از دوره ساسانیان مونده، انگار یه ماشین زمانه که تو رو می‌بره به گذشته. یا چشمه غربالبیز که یه جای خنک و باصفاست برای فرار از گرمای کویر. اگه اهل طبیعت باشی، دامنه‌های شیرکوه تو مهریز جای خوبیه برای پیاده‌روی و لذت بردن از مناظر. تازه، مهریز یه کم برنج هم تولید می‌کنه که تو این منطقه کم‌آب، خودش یه شاهکاره! خلاصه، اگه دنبال یه جای بزرگ و پر از داستان‌های تاریخی و طبیعی هستی، مهریز یه مقصد درجه یکه.
کوچکترین شهرستان یزد: زارچ
حالا بریم سراغ کوچولوی جمع، یعنی زارچ. این شهرستان با مساحت حدود ۴۰۰ کیلومتر مربع، کوچکترین شهرستان یزده. زارچ درست چسبیده به شهر یزد و یه جورایی مثل یه محله‌ی باحال و جمع‌وجور تو حومه‌ست. اما فکر نکن چون کوچیکه، چیزی برای گفتن نداره! زارچ پر از قنات‌های قدیمی و باغ‌های سرسبزه که حال‌وهوای سنتی یزد رو زنده نگه داشته.
یکی از چیزای باحال زارچ، قنات زارچ هست که طولانی‌ترین قنات ایرانه و قدمتش به دوره‌های خیلی قدیم برمی‌گرده. این قنات یه شاهکار مهندسیه که نشون می‌ده یزدی‌ها چطور با کم‌آبی کنار اومدن. اگه یه روز گذرت به زارچ افتاد، حتماً سری به باغ‌های پسته و انارش بزن و یه کم از حال‌وهوای آروم و صمیمی این منطقه لذت ببر.
یه کم بیشتر در مورد یزد و شهرستان‌هاش
یزد به خاطر موقعیتش تو مرکز ایران و آب‌وهوای کویریش، همیشه یه جور خاص بوده. این استان که هشتمین استان بزرگ ایران از نظر مساحته، حدود ۷۶,۴۶۹ کیلومتر مربع وسعت داره و یه عالمه داستان و فرهنگ تو خودش جا داده. از بادگیرهای معروفش که انگار تهویه طبیعی خونه‌های قدیمی‌ان، تا شیرینی‌های خوشمزه‌ای مثل باقلوا و قطاب که نمی‌شه ازشون گذشت.
هر کدوم از این ۱۲ تا شهرستان، یه ویژگی خاص دارن. مثلاً اردکان که بعضی‌وقتا به اشتباه فکر می‌کنن بزرگ‌ترینه، به خاطر بافت تاریخی و زرتشتی‌هاش معروفه. یا ابرکوه که سرو ۴۵۰۰ ساله‌اش انگار یه نگهبان قدیمی برای شهره. بافق هم با خرما و معادنش حسابی تو چشم‌اومده و خاتم با گلخونه‌های پاپایاش غافلگیرت می‌کنه!
یه نگاه به چند تا از شهرستان‌های مهم دیگه
- اردکان: این یکی از نظر جمعیت و اهمیت تاریخی حسابی پررنگه. با بافت قدیمی و خونه‌های خشتی، انگار تو تاریخ قدم می‌زنی.
- میبد: اگه عاشق سفال و سرامیک باشی، میبد بهشته! نارین‌قلعه‌اش هم که از قدیمی‌ترین قلعه‌های ایرانه، یه جاذبه‌ی درجه یکه.
- تفت: اینجا یه کم خنک‌تر از بقیه‌ست چون نزدیک شیرکوهه. باغ‌های انارش هم که حرف ندارن!
- بافق: اگه دنبال خرما و یه کم حال‌وهوای کویری هستی، بافق جای شماست. معدن‌هاش هم یزد رو به بهشت معادن تبدیل کرده.
چرا یزد این‌قدر خاصه؟
یزد فقط یه استان نیست، یه جور سبک زندگیه! مردمانش با کم‌آبی و گرما کنار اومدن و با قنات و بادگیر و خونه‌های خشتی، یه دنیای متفاوت ساختن. اینجا هنوز می‌تونی صدای تاریخ رو بشنوی، از زرتشتی‌هایی که تو آتشکده‌هاشون دعا می‌کنن تا مسلمونایی که تو مسجد جامع یزد جمع می‌شن. تازه، یزد به‌عنوان اولین شهر خشتی جهان تو یونسکو ثبت شده و این خودش یه افتخار بزرگه.
از نظر اقتصادی هم یزد حرف برای گفتن داره. از صنعت نساجی و ترمه‌دوزی گرفته تا شیرینی‌سازی که حسابی معروفه. حتی اگه گذرت به بازارهای یزد بیفته، می‌تونی کلی سوغاتی باحال مثل زیلو و سفال پیدا کنی که هر کدوم یه داستان دارن.
یه سفر خیالی به یزد
حالا تصور کن داری تو کوچه‌های باریک یزد قدم می‌زنی، باد خنک از بادگیرها میاد و بوی خاک کویری با عطر انار و پسته قاطی شده. یه لیوان شربت نعنا دستته و یه پیرمرد یزدی با لهجه شیرینش داره برات از قنات‌های قدیمی تعریف می‌کنه. اینجا انگار زمان وایستاده و تو فقط می‌تونی محو این همه زیبایی بشی.
اگه بخوام یه توصیه بکنم، حتماً یه روزی خودت بیا یزد و این ۱۲ تا شهرستان رو بگرد. از مهریز بزرگ و پرجاذبه بگیر تا زارچ کوچولو و صمیمی. هر گوشه از این استان یه قصه داره که منتظره تو پیداش کنی!
یه سفر باحال به جاذبه‌های یزد
| اسم جاذبه | کجا پیداش کنم؟ | چرا باید برم؟ | یه نکته باحال | امتیاز باحالی (از ۵ 🌵) |
| مسجد جامع یزد | شهر یزد، قلب تپنده‌ی شهر | مناره‌های سربه‌فلک‌کشیده و کاشی‌کاری‌های خیره‌کننده! انگار تو یه فیلم تاریخی راه می‌ری. | شب‌ها با نورپردازی انگار ستاره‌ها رو زمینن! | 🌵🌵🌵🌵🌵 |
| سرو ابرکوه | ابرکوه، وسط کویر | یه درخت ۴۵۰۰ ساله که انگار نگهبان تاریخه. حس می‌کنی داری با یه موجود زنده‌ی باستانی گپ می‌زنی! | می‌گن این سرو دومین درخت کهنسال دنیاست! | 🌵🌵🌵🌵 |
| نارین‌قلعه میبد | میبد، نزدیک یزد | یه قلعه خشتی قدیمی که پر از رمز و رازه. از بالای دیواراش می‌تونی کل شهر رو ببینی. | می‌گن زیرش یه شهر مخفی بوده! | 🌵🌵🌵🌵 |
| چشمه غربالبیز | مهریز، دامنه‌های شیرکوه | یه جای خنک وسط کویر که آب زلالش انگار جادوئه. perfect برای پیک‌نیک! | اسم عجیبش به خاطر صدای آب موقع رد شدن از سنگ‌هاست. | 🌵🌵🌵🌵 |
| آتشکده زرتشتیان | شهر یزد، محله زرتشتی‌ها | آتشی که ۱۵۰۰ ساله خاموش نشده! حس معنوی عجیبی داره. | می‌تونی با زرتشتی‌ها گپ بزنی و از تاریخشون بشنوی. | 🌵🌵🌵🌵 |
| باغ دولت‌آباد | شهر یزد، نزدیک مرکز | بادگیرش بلندترین بادگیر جهانه! باغش هم انگار تکه‌ای از بهشته. | شربت سکنجبین تو این باغ مزه دیگه‌ای داره! | 🌵🌵🌵🌵🌵 |
| کویر ریگ زرین | مهریز، وسط بیابون! | یه دریای شنی که غروبش انگار تو مریخی. سافاری و شترسواری هم داره! | شب‌ها ستاره‌ها رو می‌تونی با دست بچینی! | 🌵🌵🌵🌵 |
این جدول یه جور نقشه گنجه برای کسایی که می‌خوان یزد رو کشف کنن. هر جاذبه رو طوری انتخاب کردم که یه حس و حال متفاوت بهت بده، از تاریخ و فرهنگ بگیر تا طبیعت و ماجرا. امتیاز باحالی هم یه جور شوخیه که نشون می‌ده هر جا چقدر می‌تونه تو رو سر ذوق بیاره (با کاکتوس، چون کویر دیگه!). اگه دنبال یه سفر پر از خاطره هستی، این جاها رو یادداشت کن و بزن به جاده!
نتیجه گیری
یزد، این شهر کویری تو قلب ایران، یه جور معجزه‌ست که انگار زمان توش وایستاده! با ۱۲ تا شهرستان پر از قصه، از مهریز که مثل یه بوم نقاشی بزرگ پر از کویر و کوهه، تا زارچ کوچولو که با قناتای قدیمی و باغای انارش دلت رو می‌بره، یزد یه دنیای رنگارنگه. جاهایی مثل مسجد جامع با کاشی‌کاریای خیره‌کننده، سرو ۴۵۰۰ ساله‌ی ابرکوه که انگار نگهبان تاریخه، یا کویر ریگ زرین که شباش ستاره‌ها رو می‌ریزه تو دامنت، فقط یه گوشه از جذابیتای این‌جاست.
اینجا نه فقط خونه‌های خشتی و بادگیرای معروفشه که تو رو می‌بره به گذشته، بلکه مردمیه که با مهربونی و داستانای شیرینشون، حس خونه رو بهت می‌دن. اگه می‌خوای یه سفر داشته باشی که پر از حسای خوب، عطر پسته و انار، و یه عالمه خاطره‌ی ناب باشه، کوله‌تو ببند و بزن به جاده‌ی یزد. اینجا یه مقصد نیست، یه سبک زندگیه که تا ابد تو دلت می‌مونه!
